Broches
3 januari 2023
Broche van rood goud en beschilderd ivoor, met een veiligheidskettinkje. Engeland, c. 1800-1820. Rijksmuseum Amsterdam.
Als kind denk je natuurlijk dat het een ‘brosje’ is, een kleine bros dus. Mijn moeder, wier bescheiden juwelencollectie mij mateloos boeide, had veel broches. Er waren er wel twee of drie die bestonden uit een gouden munt, gesoldeerd op een lange speld… en op één daarvan stond, aan de achterkant, mijn naam! Dat was een cadeau van mijn vader, ter herinnering aan mijn geboorte. (Ook was er een klein zilveren muntje waarop het hoofd van koningin Wilhelmina was uitgezaagd, voorzien van een speldje; maar dat droeg mijn moeder niet meer. Dat was uit de oorlog.)
Een goede plek voor een broche was hoog bovenop een bloesje (nee, niet ‘blouche’), tussen de punten van de kraag. Dat stond verzorgd, áf. Vrouwen zoals mijn moeder droegen eigenlijk altijd bloesjes. Een vriendin van haar, een kunstenares, droeg op die plaats altijd een forse camée, wat ik prachtig vond.
Broches zijn een beetje passé, schijnt het: net zo passé als bloesjes, en de mevrouwen die ze droegen. Alleen Martijn Akkerman, juwelenhistoricus, houdt ze in ere. Hij verklaart aan wie het maar wil horen dat een broche hóóg tegen de schouder moet worden gedragen, en vertelt erover als ze langs komen in Tussen kunst en kitsch. Dat is best vaak. Gisteravond twee keer bijvoorbeeld: een fantastisch diamanten triljuweel, Engels, vroeg 19de-eeuws, en twee zeer bijzondere kristallen broches, Essex crystal uit Wenen.
En ik zat juist te lezen in het vermakelijke boek Cranford van Mrs. Gaskell uit 1853. De dames van het stadje gaan op visite in een adellijk huis, en kleden zich zorgvuldig. Ze hebben nieuwe mutsen – en héél veel broches. Miss Pole heeft er zeven: twee op haar muts, een op haar fichu, een op haar kraag, enzovoort. Eentje is een vlinder van Schotse steentjes, andere hebben kleine tafereeltjes van haar, met treurwilgen en grafstenen, weer andere hebben geschilderde hondenogen… ogen! Wat vreemd. Broches met ogen, dat was kennelijk iets: in het Rijksmuseum is een broche met een mensenoog. Uit Engeland; hij had zó van Miss Pole kunnen zijn.