Ik vergeet tegenwoordig alles, maar ik geloof heus dat ik dat boek, dat ik zo vaak had doorgebladerd en zelfs geciteerd, nu voor het eerst van begin tot eind las. Wenend, aan het eind. En ik ween niet snel.
Top Naeff was 22 in 1900, toen het verscheen, en het is moeilijk te beseffen hoe vernieuwend dit meisjesboek toen was. De hoofdfiguren zijn gevoelig maar ook ondeugend, onzeker maar brutaal (vooral Jet van Marle), ze zijn ijdel, verliefd, ze eten teveel taartjes, ze spieken (!), krijgen de slappe lach, ze maken rommel en lawaai. Jawel, het is het hele arsenaal aan bakvissigheid, maar dat is hier nog nieuw. In 1900 waren de rokken nog lang, en kinderboeken stichtelijk. School-idyllen was een sensatie: het werd een bestseller.
Des te gekker is het om te zien hoe gedateerd het boek is. Alleen al die school waar Frans de verplichte voertaal is, die tante in Rotterdam die ‘bu’ blijkt te zijn, die ‘krans’ bij Jeanne van Laer, waarmee het boek begint. Als de meisjes daar eindelijk uitgekwebbeld zijn, belt Jeanne om ’t goed. Ze doet wàt? Ze belt het personeel om de jassen in de kamer te brengen. En voor Jet zwaait er wat thuis, want ze heeft de meid van haar pleegouders een half uur laten wachten in de gang. Hè wat? Ja, dat is Dientje, de dienstbode die Jet komt halen, omdat een welopgevoed meisje niet ’s avonds in haar eentje over straat mag lopen. Anders dan een meid natuurlijk.