Tiengemeten verwoest

28 september 2010

Er is een film gemaakt over Tiengemeten. Een eiland onder Rotterdam, 700 hectare boerenland, in de loop van eeuwen ontworsteld aan het Haringvliet. Ik was er negen jaar geleden.

Toen was het pas kort geleden in handen gevallen van de Vereniging Natuurmonumenten. Die ging er ‘nieuwe natuur’ van maken: een speeltje voor verwende stadsmensen. Er werden projectmeneren en marketingfiguren op losgelaten, die besloten dat het eiland een motto moest krijgen, een soort merk: Eiland van wildernis, weelde en weemoed – een gotspe. De zes of zeven pachtboeren, die samen met hun gezinnen een nogal unieke eilandsamenleving vormden, werden tegen hun zin uitgekocht en weggebonjourd. Hun akkerland – tarwe, aardappels, suikerbieten, alles groeide er goed – werd met graafmachines overhoop gehaald, hun grote oude boerderijen verlaten.

De kaarsrechte, kenmerkende bomenlanen die het eiland doorkruisten, werden vernield, de dijken hier en daar doorgestoken. Er kwamen runderen uit Schotland om de boel te begrazen, want het moest een ‘open landschap’ blijven – nog een gotspe. Welk landschap was ooit opener dan Tiengemeten? Wat is onnatuurlijker dan bomen kappen en uitheemse runderen importeren?

Nu is de ‘herinrichting’ voltooid. In de Margueritahoeve uit 1804 is een Rien Poortvliet-museum uit de lucht komen vallen. (Zou de populaire illustrator een groot donateur zijn geweest?) Er is een natuurcamping. Er schijnen veel bijzondere vogels te zijn.

Digna Sinke heeft een film gemaakt over wat er de laatste 15 jaar op het eiland is gebeurd, die me sprakeloos achterliet. De film bevat prachtige beelden, jawel, en Sinke heeft zich niet laten inpakken door de projectmeneren – maar o, had ze maar een samenhangend verhaal verteld, in plaats van te mijmeren en te stamelen, en nog wel onder een titel die ze leende van diezelfde meneren. Ze doet een enkele leuke, ironische mededeling: zoals dat de meneren Europese prijzen hebben gekregen voor hun barbaarse werk. Een prijs voor ‘verwachtingsmanagement’ – echt waar. Daar kun je om lachen, want woorden vervliegen. Maar een voorgoed uitgewist eiland: dat is onherstelbaar.